De Nederlandse wateren worden heel intensief gebruikt. Sommige waterwegen en watergebieden vormen een risico. Dit zijn onder meer havens met gevaarlijke stoffen, drukke vaarroutes, populaire wadlooproutes en watersportgebieden.
Schepen kunnen te maken krijgen met brand, ontploffing en aanvaringen door bijvoorbeeld weersomstandigheden (mist, storm) of ondeskundigheid van de bemanning. Schepen kunnen stranden, zinken of kapseizen. Dit kan op zee gebeuren of op binnenwateren.
Wadlopen heeft zijn eigen risico’s. Bij wadlopen kan het weer plotseling veranderen. Dit geldt ook voor de ondergrond. Wadlopers leveren een zware fysieke inspanning. In geval van nood duurt het soms lang voor er hulp komt. Intussen kan het water opkomen en kunnen andere deelnemers onderkoeld raken door wind en water.
De overheid stelt veiligheidseisen aan de beroeps- en de pleziervaart. Er zijn regels voor de schepen en voor de bemanning (aantal, opleiding).
In grote havens en op drukke knooppunten krijgen schepen verkeersbegeleiding door loodsen. De veiligheid op het water wordt regelmatig besproken tussen de inspectie, verladers, terminaloperators, verkeersbegeleiders en opleidingen. De overheid controleert of de wetten en regels worden nageleefd door Nederlandse en buitenlandse schepen, bemanningen en rederijen.
Ervaren gidsen leiden de wadloopwandelingen. Zij stellen eisen aan deelname en mogen deelnemers weigeren. In geval van nood kan de gids contact opnemen met de Kustwacht om een arts om hulp te vragen of iemand op te laten halen. De gidsen hebben een marifoon (maritieme telefoon) en een brancard bij zich.
